Türkiye’nin Cari Açık Sorunu Üzerine Bir Değerlendirme

M. Kemal Aydın ve Sinem Gözde Beşballı (2018b), Paper

Cari işlemler açığı, devletin ek finansmana ihtiyaç duymasının ya da özel sektörün tasarruflarını aşan ölçüde yatırım yapmasının sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bazen sadece devletin finansman açığı ya da özel sektörün tasarruf açığı cari işlemler açığına sebep olabilir [ikiz açık]. Bazen de bu iki açık birlikte ortaya çıkarak cari işlemler açığı doğurabilir [üçüz açık]. Bu nedensellik ilişkisi temelinde Türkiye ekonomisi incelenir ise, cari işlemler açığının 1974-2002 döneminde devletin finansman açığından kaynaklandığı görülmektedir. 2003-2015 döneminde cari işlemler hesabında verilen açık hem devletin hem de özel sektörün finansman açığından kaynaklanmıştır.

Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 2012

Özet: Cari işlemler açığı, finansman imkânları vs. gibi ölçütlerden bağımsız olarak başlı başına önemli bir kırılganlık göstergesidir. Türkiye’de cari açık, hem finansman kalitesinin pek çok kritere göre düşük olması, hem de dış ticaret yapısındaki derin dengesizliklere dayanması nedeniyle ayrıca kaygı vericidir. Bu makale çeşitli veriler, ampirik çalışmalar ve teorik çerçeveye dayanarak, cari açığın Türkiye açısından neden önemli bir problem olduğunu açıklamayı amaçlamaktadır.

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014

A Micro-Based Approach on the Problem of the Current Account Deficit in Turkey In recent years, high current account deficit problem has become one of the most important issues in developing countries. The aim of this study was to investigate the structural causes of this phenomenon and analyze the current account deficit causes with economic impacts in Turkey experience. This study also analyze Turkey’s current account optimal sustainability and consumption behaviours between 1998 and 2013. The evolution of the current account balance is compared against a benchmark derived from an optimization model of the intertemporal consumption smoothing. Empirical results indicate that Turkey which consumes more than its permanent cash flow has foregone future consumption in favor of present consumption. In addition, between actual and optimal current account balance series confirm that Turkey’s current account deficit was unsustainable for that period. Keywords: Current Account Deficit, Optimal Sustainability, Structural Causes JEL Classification: C32, F32, F34, F37 ÖZET Son yıllarda, yüksek cari açık sorunu gelişmekte olan ülkeler için en önemli sorunlardan biri haline gelmiştir. Çalışmanın amacı, Türkiye deneyimi ışığında cari açığın yapısal nedenlerini araştırmak ve cari açığın nedenleri ile ekonomik etkilerini analiz etmektir. Bu çalışmada aynı zamanda, Türkiye’nin 1998-2013 yılları arasında cari işlemler dengesi “Dönemlerarası Tüketimin Giderilmesi” modeli temel alınarak optimal cari denge ile sürdürülebilirliği ve tüketim davranışları analiz edilmiştir. Elde edilen ampirik sonuçlar, Türkiye’nin şimdiki tüketim lehine gelecekte yapacağı tüketimden vazgeçtiğini ortaya koymaktadır. Ayrıca modelden elde edilen gerçekleşen ve optimal cari işlemler dengesi serileri incelenen dönemde Türkiye’nin cari işlemler açığının sürdürülemez olduğunu doğrular niteliktedir. Anahtar Kelimeler: Cari Açık, Optimal Sürdürülebilirlik, Yapısal Nedenler

2012

Maliye Finans Yazıları, 2017

In the study, it is aimed to analyse both the impacts of the real exchange rate in Turkey on the balance of foreign trade and the dependency of export to import in the segregation of intermediate goods, consumer goods, and raw material for 2003-2015 term. Accordingly, the relationships between variables are investigated through the Johansen cointegration approach, the vector error correction model, and the Granger causality test. The findings show that real exchange rate influences, in the long run, the import and export of intermediate goods, the import and export of consumer goods, and the aggregate export and import.

2018

2000’li yıllarla birlikte uluslararası enerji piyasalarında adını sıkça duyuran kaya gazı, günümüzde petrol ve doğal gaz gibi konvansiyonel enerji kaynaklarına bir alternatif olarak görülmektedir. Günümüzde yatay sondaj ve hidrolik çatlama tekniğinin gelişmesiyle beraber dünya kaya gazı üretiminde ciddi ölçüde artış gözlenmektedir. Özellikle ABD, Çin ve Kuzey Avrupa’da zengin yataklara sahip olan bu enerji kaynağının, kömür, doğal gaz ve petrolün ileride tükeneceği göz önünde bulundurulduğu takdirde yakın gelecekte stratejik bir önem kazanacağı öngörülmektedir. Bu noktada halihazırda enerji ihtiyacının yaklaşık dörtte üçünü dışarıdan karşılayan ve kronik cari açık sorunu ile mücadele eden Türkiye ekonomisi açısından kaya gazı, potansiyeli ve teknolojik altyapısı zerinde sıkıca durulması gereken bir enerji kaynağı olarak ön plana çıkmaktadır. Nitekim Türkiye’nin özellikle Trakya ve Güneydoğu bölgesinde kayda değer ölçüde kaya gazı rezervi olduğu ifade edilmektedir. Türkiye’de kaya gazı potansiyelinden yararlanılması, enerji ürünlerinde dışa bağımlılığın azaltılmasına katkıda bulunacağı gibi, yüksek cari açığın azaltılmasında da önemli rol oynayacaktır. Bu çalışmanın amacı son yıllarda uluslararası enerji piyasalarında bir devrim olarak görülen kaya gazının, Türkiye’deki potansiyelini ve önemini ortaya koymaktadır. Bununla birlikte çalışmada, kaya gazının Türk cari açığının azaltılmasında nasıl bir etkiye sahip olabileceği incelenecektir.

SAYIŞTAY DERGİSİ, 2021

In the study, the relationship between credit volume and current account deficit was tested with the ARDL bounds test method after the unit root with Lee-Strazich break for the 1998:1Q-2020:4Q period. According to the results, there is a cointegration and causality relationship between the increase in credit volume and the current account deficit, and the increase in the credit volume plays a role in increasing the current account deficit. Based on the long-term estimates of the empirical analysis, a 1% unit increase in the loan volume increases the current account deficit by 0.061%. Under the assumptions that many macroeconomic indicators affecting the current account deficit are stable (ceteris paribus), econometric analysis results are in line with theoretical expectations and support the thesis that the increase in credit volume increases the current account deficit. According to the results obtained, the 1% unit increase in the loans extended has a lower impact on the current account deficit (0.061). According to the error correction results obtained, short-term deviations in the series that move together in the long-term reach equilibrium in 3 periods.

JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 2021

Cari işlemler hesabındaki açıklar ekonominin dışa bağımlılığını dolayısı ile dış şoklara karşı kırılganlığını artıran bir olgudur. Bunun için gelişmekte olan ülkeler sürdürülebilir bir büyüme oranına ulaşmak için cari işlemler hesabında istikrar sağlamak zorundadır. Bu zorunluluk gelişmekte olan ülkelerde ekonomik büyüme ile cari açık arasında etkileşim oluşturan dinamiklerin ayrıntısı ile ortaya konmasını gerektirmektedir. Ancak bu şekilde, cari işlemler hesabında istikrarsızlığa yol açmadan, sürdürülebilir büyüme hedefine ulaşmayı sağlayacak politikalar etkin bir biçimde tasarlanabilir. Yukarıda belirlenen tespitlerden hareketle bu makalede Türkiye'de cari açık ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki ampirik olarak araştırılmıştır. Bunun için 2003 ile 2019 yılları arasındaki çeyrek dönemlik veriler Johansen Eşbütünleşme ve Granger Nedensellik Testleri kullanılarak analiz edilmiştir. Ekonometrik sonuçlar mili gelir ile cari işlemler hesabındaki açık arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur. Bu durum Türkiye'de ekonomik büyüme ile cari açık arasında kriz ile sonuçlanabilecek önemli bir kısır döngünün oluştuğunu göstermektedir. Bunun için Türkiye'de sürdürülebilir büyüme hedefine ulaşmak için oldukça kapsamlı politikalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çerçevede hem milli gelirden cari işlemler hesabındaki açığa yönelik hem de cari işlemler hesabındaki açıktan milli gelire yönelik nedensellik ilişkilerini ortadan kaldıracak politikaların tasarlanması gerekmektedir.

Çalışmanın amacı Türkiye’de cari açığın sürdürülebilir olup olmadığı test edilesidir. Söz konusu analiz için 1994:04–2013:04 dönemleri incelenmiş olup, seriler arasında tüm dönemlerde eş-bütünleşme ilişkisinin olduğu ve her ne kadar kısa dönemde sapmalar olsa da uzun dönemde söz konusu sapmaların ortadan kalktığı sonucuna ulaşılmıştır. Ekonometrik modelimize göre Türkiye’nin cari açık problemi zayıf bir şekilde sürdürülebilmektedir.

19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 2021

Günümüzde kronikleşmiş cari açık, beraberinde getirdiği enflasyon, ekonominin daralması, işsizlik gibi pek çok sorun sebebiyle ülkeler için çözüm yaratma noktasında ciddi ve özellikle uzun vadeli stratejiler geliştirilmesini gerektiren önemli bir sorundur. Soruna çözüm geliştirmenin yolu ise açığın sürdürülebilir olup olmadığı ve ekonomik krize kadar varan sonuçlar doğurup doğurmayacağının analizi; bir başka ifade ile cari açığın yapısının ve nasıl finanse edildiğinin belirlenmesi ile mümkündür. Çalışmanın çıkış noktası ise Türkiye için özellikle ekonomik liberalleşme sonrası artan cari açık sorununa çözüm öneri sunma çabasıdır. Bu motivasyonla, cari açığın yapısı ve finansman yöntemleri incelenmiş ve KOBİ’lerin ihracattan aldıkları payın artırılması önerisi geliştirilmiştir. Ampirik kısımda ise bahsi geçen önerinin teorik alt yapısını oluşturmak üzere KOBİ’lerin ihracattan aldıkları pay artışının cari denge üzerinde ne derece olumlu bir etkisinin olduğu analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla OECD ülkeleri verileri ele alınarak 2008-2018 dönemi için, KOBİ’lerin ihracat içerisinde aldıkları pay artışının, cari dengeyi istatistiki olarak anlamlı ve pozitif yönde etkileyeceği şeklindeki hipotez sabit etkili panel veri ve threshold regresyon modelleri kullanılarak test edilmektedir. Elde edilen tahmin sonuçlarına göre küçük ve orta ölçekli işletmelerin ihracatındaki artış ile cari denge arasında tüm modellerde pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı bir korelasyonun mevcut olduğu görülmektedir. Bu çıktıya ek olarak ülkelerin yüksek teknolojili ürünlere adaptasyonunun sağlandığı ve ihracatının yapıldığı erken dönemlerde cari işlemler hesabını yüksek teknoloji ihracatının negatif yönde etkilediği ancak ileri dönemlerde üretim sürecindeki artan entegrasyon ve üretkenlikteki artışa bağlı olarak mevcut ilişkinin pozitif bir yöne evrildiği görülmektedir.